Na-druk

Vandaag, drie mei, is de dag van de persvrijheid. Daarna herdenken we oorlogsslachtoffers en vieren we onze herwonnen vrijheid. Hoe verbijsterend dat we juist vandaag moeten erkennen dat het slecht gesteld is met de persvrijheid in ons land. Incidenten met journalisten zijn aan de orde van de dag. Met als dieptepunt enkele weken geleden een persfotograaf die met auto en al door een shovel een greppel in werd geduwd. Alleen maar omdat de hij een paar foto’s wilde maken van een uitslaande brand in het buitengebied nabij Lunteren. Ontluisterend dat nu er al evenveel meldingen van geweldsdaden tegen journalisten in ons land zijn als het hele vorige jaar. Een verontrustend gegeven. 

Tien jaar geleden stond Nederland vast op plek twee op de ranglijst van landen met de hoogste persvrijheid. Drie jaar geleden zijn we langzaam afgezakt naar plek zes. Tussen Costa Rica en Jamaica in. De Scandinavische landen staan al jaren stevig op de eerste posities. 

Persvrijheid wordt volgens de NOS vooral bedreigd door nepnieuws, tegenwerking en intimidatie. In landen waar de persvrijheid sowieso lager is en al tijden daalt, zeggen betrokkenen ‘dat het een proces is van kleine stapjes achteruit’. Alertheid, en niet alleen bij de beroepsgroep, is dus heel belangrijk. 

Het journaille in Nederland wordt regelmatig tegengewerkt door de overheid. Journalisten die vragen om transparantie komen thuis met documenten die grotendeels zwart zijn gelakt. Ook de huidige pandemie wordt als excuus gebruikt om niet te hoeven voldoen aan de informatieplicht die de overheid zichzelf heeft opgelegd. Is dat erg? Landen met weinig persvrijheid zijn vaak ook landen met een schijndemocratie. Met veel censuur, onderdrukking en overheidsgeweld.  

Macht en tegenmacht, dat zijn sleutelwoorden in het huidige informatieproces om te komen tot een nieuwe regering. De tegenmacht zit niet alleen in het parlement, maar is ook geïnstitutionaliseerd in de pers. Druk op de regering komt ook van de media, vaak gelijk opgaand met politici. Openheid rond de toeslagenaffaire en van de kritiek in kabinetsberaad op het tweede kamerlid Omzigt, wordt mede afgedwongen door een vrije pers.  

Wellicht dat we daarom juist iets van Costa Rica kunnen leren. Een uitzondering op een continent waar corruptie en geweld hoogtij vieren. Een land met een medialandschap dat door de overheid wordt gekoesterd. Stop onze glijpartij naar de lagere regionen van landen met weinig persvrijheid. De overheid, maar ook wij, kunnen die neergang keren. 

Hoe betrouwbaar zijn de media? Bestaat er eigenlijk nog wel zoiets als objectieve journalistiek? Docent en journalist Bob Nieman ziet en ervaart dat het vertrouwen in de journalistiek afneemt. Dat we van alles en nog wat onder het mom van #nepnieuws en #alternativefacts in twijfel trekken.  Het baart hem zorgen.  In de column ‘Na-druk’ observeert en analyseert Bob de rol van de media. Om zijn positie te bepalen. Maar vooral ook om ons aan het denken te zetten.