Smart Words – Filosofie voor een Weergaloos Leven

In de rubriek Smart Words tips voor interessante boeken. Een boek dat je inspiratie en inzichten geeft. Dit keer het boek Filosofie voor een Weergaloos Leven van Lammert Kamphuis. Docente Agaath Flikweert doet verslag en steekt haar enthousiasme niet onder stoelen of banken. 

Door: Agaath Flikweert 

Ooit, toen ik Nederlandse Taal- en Letterkunde studeerde, werd ik getroffen door een gedicht. Nu ja, een gedicht, een dichtregel dan. In grote zwarte letters stond het daar: ‘Grootsch en meeslepend wil ik leven’. De rest van het gedicht en ook de dichter, Marsman, konden me gestolen worden. Maar die ene regel. Hoe kwam ie er in hemelsnaam op. Het hield me bezig en heel eerlijk, het trok me ook wel aan. Toen!

Nu, jaren later. Geen dichtregel maar de titel van een boek dat mijn aandacht trok: Filosofie voor een Weergaloos Leven. Fascinerend! De link met meeslepend en grootsch was snel gelegd. Rechtsom of linksom, dit boek moest ik lezen. Zou hierin dan eindelijk toch nog een soort van oplossing gegeven worden?

Weergaloos
Een weergaloos leven. De schrijver, Lammert Kamphuis, doet aan verwachtingsmanagement. Al in de inleiding is te lezen waarom hij juist voor deze titel gekozen heeft: “… het leven kent geen generale repetitie. Het is slechts één keer geprogrammeerd en je mag het niet overdoen. Het is letterlijk weergaloos, het gaat niet ‘weer’.” (2018, p. 1)

Oké, duidelijk. Geen oplossing dus. Lees ik verder of niet? Waarom ook niet? Zijn schrijfstijl bevalt me wel.

Hazes en Seneca
Gelukkig maar, want na die kanttekening volgen de meest interessante thema’s of, beter gezegd, levensvragen zich op. “Een filosofieboek vol verrassingen waar je de rest van je leven iets aan hebt,” volgens Filemon Wesselink. En inderdaad, wat een weldaad aan gedachten. Ondersteund door de meest relevante filosofen als Senaca, Aristoteles en Alain du Botton. Maar ook Hazes, de Jeugd van Tegenwoordig en Jules Deelder nodigen je uit. Meer aandacht voor levensvragen, daar gaat het in dit boek om. Volgens Kamphuis besteden we er binnen onze samenleving veel te weinig aandacht aan. En dus ook op scholen. Een man naar mijn hart!

Hoe nu verder? Ik moet me beperken. En dat kost moeite! Slechts vijf thema’s of levensvragen haal ik eruit. Thema’s die er voor mij toe doen. En ook wel een beetje in mijn achterhoofd: die er op school toe doen.

1. Twijfel!
In onze samenleving wordt gezocht naar zelfverzekerde mensen. Mensen die geen problemen zien maar de uitdagingen in hun leven met souplesse aangaan. Oh, wat verkeer ik graag in hun gezelschap. Zelf twijfel ik vaak aan alles wat ik tegenkom. En dan is het niets prettiger om iemand in de buurt te hebben die met een vaste overtuiging in het leven staat. Ik trek me aan hen op. En dan in dit boek, een ode aan de twijfelaars. Een prachtig hoofdstuk (Just doubt it) over het belang van twijfelen. Je treft de ode halverwege aan, maar wat mij betreft begin je ermee!

2. Geloof
Als je het tijdens een feestje gezellig wilt houden, moet je het niet over geloof of politiek hebben. Het zijn gespreksonderwerpen die veelal tot flinke discussies en wellicht conflicten kunnen leiden. Maar wat als je op zoek gaat naar de ‘grondstemming’, het waarom achter je geloofs- of politieke overtuiging? Kamphuis laat verschillende grondstemmingen de revue passeren. Op het moment dat je die ontdekt, kan je een ander soort gesprek krijgen. Uitersten worden minder relevant en er is kans op meer begrip. En niet om het een of ander, het werkt echt!

3. Vrijheid
Vrijheid kent volgens Lammert twee uitersten. De eerste is onafhankelijkheid. Je nergens aan verbinden en keuzes zo lang mogelijk uitstellen. Het is iets wat we ook binnen onze opleiding terugzien. Studenten die kiezen voor een lekker brede opleiding waarin later nog van alles mogelijk is. Maar wat blijkt? Een dergelijke invulling van vrijheid kan leiden tot onrust, stress en depressiviteit. Daarom stelt Kamphuis er een andere invulling van vrijheid tegenover. Die van Descartes: “de vrijheid die ontstaat als je ergens voor kiest en je daaraan committeert.” (2018, p 96). Zeer de moeite waard om die gedachte eens tot je te nemen in deze samenleving met haar ongekende keuzes!
Het thema vrijheid komt op meerdere plaatsen in het boek terug. En daarom pikken we deze gedachte ook nog even mee. In het hoofdstuk over bekendheid en roem stelt Kamphuis: door veel waarde te hechten aan je naam en faam ‘verlies je stukje bij beetje het hoogste goed dat je als mens bezit, je vrijheid.’ (2018, p. 99) Wellicht herkenbaar als je kijkt naar al onze inspanningen op de socials.

4. Worden wie je bent of zijn wie je wordt?
Het lijkt een beetje op de discussie nature-nurture, maar dan hoe filosofen ‘het vormgeven van jezelf’ zien. Is alles – dus ook je eigen ‘zelf’ – maakbaar? Sartre vindt van wel. Aristoteles niet. Projectmatig over jezelf denken is niet des Aristotels’. Dit hoofdstuk levert mooie inzichten op waar je zeker in deze tijd iets mee kan.

5. Ouderdom
In dit hoofdstuk gaat het over de dood en onze anti-age cultuur. Oud worden lijkt een obsessie. En dat terwijl men in de zeventiende eeuw het haar met een grijs poeder bewerkte om er juist ouder uit te zien. Iemand met een hoge leeftijd had aanzien. Nu, die rollen zijn in onze tijd wel omgedraaid. De jeugd heeft de toekomst en het ‘jong zijn’ moet zo lang mogelijk gevierd worden. Wellicht dat we daardoor volgens Kamphuis ook wel zo krampachtig omgaan met onze sterfelijkheid. In dit hoofdstuk aanknopingspunten hoe met die sterfelijkheid om te gaan. Met dank aan de stoïcijnen!

Stoppen met mediteren?
Tenslotte. Het is geen apart hoofdstuk in het boek maar wel een heel interessante gedachte die in het boek aan de orde komt. Misschien eens ‘stoppen’ met meditatie, yoga en mindfulness waarbij je je gedachten in wolkjes weg laat drijven. Wat is er mis met filosoferen? Kritisch naar jezelf leren kijken. Om te ontdekken welke ideeën je verder kunnen brengen en welke je in feite ongelooflijk in de weg staan. Dit boek helpt je op weg. Binnen de verschillende thema’s – achttien in totaal – worden de uitersten beschreven, de schrijver bekent zo nu en dan kleur maar laat aan jou de keuze!