Binnen het vak CAPITA verdiepen derdejaars Communicatie zich in hun favoriete trends en ontwikkelingen uit het vakgebied. Hun zoektocht mondt uit in een paper met theoretische modellen en praktijkvoorbeelden. Studenten Lotte van Leeuwen en Myrthe Hermelink bestudeerden de karakteristieken van fake news. En bundelden – exclusief voor dit platform – de inzichten uit hun papers tot een ultiem stappenplan om fake news te ontmaskeren. Leest u mee #POTUS?

Edutopper – Hoe herken je fake news?

Door: Lotte van Leeuwen en Myrthe Hermelink

Fake news is een term die wij in Nederland kennen als nepnieuws. Het komt steeds vaker voor en uit onze papers is gebleken dat het nogal voor problemen kan zorgen. Voor Capita Selecta, een vak uit het derde jaar, hebben wij een paper geschreven over de gevaren en gevolgen van nepnieuws. We hebben onze papers naast elkaar gelegd en samen hebben wij de meest belangrijke informatie gebundeld tot het ultieme model, zodat het voor iedereen duidelijk is hoe nepnieuws herkend kan worden.

Nepnieuws is een verhaal of nieuws dat gemaakt is om lezers verkeerd te informeren of opzettelijk te misleiden. Het wordt vooral gebruikt om mensen te beïnvloeden bij het maken van belangrijke keuzes, voor verwarring te zorgen of om een politieke agenda op te dringen. Tijdens de Amerikaanse presidentsverkiezingen in 2016 was er veel ophef over de verspreiding van nepnieuws en de invloed hiervan op de stemmers. Nepnieuws kan gevaarlijk zijn, omdat feiten en uitspraken vaak uit verband worden gerukt. (Helmann & Körver , 2013)

Uit het onderzoek van beide papers blijkt dat er online geen duidelijkheid wordt gegeven over hoe nepnieuws herkend kan worden. Dat was de reden dat wij samen een model hebben ontwikkeld met een duidelijk stappenplan voor het herkennen van nepnieuws. Dit model is voor iedereen makkelijk te gebruiken. Hieronder is deze stap voor stap te lezen.

1. Is je eerste instinct positief, klinkt het bericht logisch?
   Je eerste instinct is altijd belangrijk. Is het een erg overdreven nieuwsbericht en zegt je gevoel dat het niet klopt? Dan is het belangrijk om het bericht kritisch te bekijken. (Jacobs & Becker, 2017)
2. Wat is de bron en wie is de auteur van het artikel, zijn deze betrouwbaar?Wanneer je de naam van de auteur googelt, kun je er snel en gemakkelijk achter komen of deze persoon betrouwbaar is of niet. Meestal kan je meer nieuwsberichten vinden die door hem/haar geschreven zijn en hierdoor kan je ook vaak meer informatie over de auteur vinden. Als je niks over deze persoon vindt, dan is de kans groot dat het bericht niet echt is. Dit geldt ook voor de bron. (Redactie, 2018) (Loon, 2016)
3. Kijk de feiten en uitspraken na bij andere nieuwsbronnen, kan je deze terugvinden?Als er bijvoorbeeld cijfers worden genoemd zijn deze gemakkelijk terug te vinden. Wanneer je feiten online opzoekt, krijg je een beeld van de context om de feiten heen. Het kan bijvoorbeeld zijn dat het feit wel waar is, maar dat de context waarin een feit wordt gebruikt is veranderd om mensen op het verkeerde been te zetten. (Beek, 2017)
4. Zijn de bronnen van het nieuwsbericht hoogwaardig en bruikbaar?
   Onderaan een bericht worden meestal de bronnen neergezet waar de auteur de informatie vandaan heeft. Klik hier altijd op om te kijken of het hoogwaardige en betrouwbare bronnen zijn. Het kan namelijk zomaar zijn dat deze bronnen speciaal zijn gemaakt om het artikel echt te laten lijken. (Nepnieuws, n.d) 
5. Kloppen de spelling en de leestekens in het bericht?
   Tenslotte is het belangrijk om naar de spelling en de leestekens te kijken. Wanneer er bijvoorbeeld veel Caps Lock en uitroeptekens worden gebruikt moeten er alarmbellen gaan rinkelen. Zo zou een echte verslaggever nooit schrijven. Kijk hier dus mee uit. (Zantingh, 2017)

Als je de meeste bovenstaande vragen met ‘nee’ hebt beantwoord, heb je waarschijnlijk te maken met nepnieuws. Als je bovenstaande vragen met ‘ja’ hebt beantwoord, draait het waarschijnlijk om een geloofwaardig bericht. Tenslotte kan je ook de nieuwssite zelf een bericht sturen voor meer informatie als je echt benieuwd bent naar de bron! Houd je ogen open en laat je vooral niet beïnvloeden door nepnieuws.

Bibliografie

• Beek, W. v. (2017, maart 15). Zo pak je fake news aan. Opgeroepen op mei 8, 2018, van Adformatie: https://www.adformatie.nl/targeting-segmentatie/zo-pak-je-fake-news-aan
• Helmann, F., & Körver , F. (2013). Issuesmanagement een stappenplan. Nederland: Boom Lemma Uitgevers. Opgeroepen op mei 17, 2018
• Jacobs, B., & Becker, M. (2017, januari 14). Kijk uit, nepnieuws! Opgeroepen op mei 7, 2018, van Trouw: https://www.trouw.nl/samenleving/kijk-uit-nepnieuws-~aafdadf5/
• Loon, W. v. (2016, november 19). Trap er niet in: zo herken je nepnieuws. Opgeroepen op mei 7, 2018, van Metro Nieuws: https://www.metronieuws.nl/nieuws/binnenland/2016/11/trap-er-niet-in-zo-herken-je-nepnieuws
• Nepnieuws. (n.d). Opgeroepen op mei 7, 2018, van Mediawijsheid: https://www.mediawijsheid.nl/nepnieuws/
• Redactie, R. (2018, maart 7). Hoe herken je nepnieuws? Opgeroepen op mei 7, 2018, van Radar Avrotros: https://radar.avrotros.nl/hulp-tips/hulpartikelen/detail/hoe-herken-je-nepnieuws/
• Zantingh, P. (2017, januari 17). Nepnieuws: wat valt eraan te doen? Opgeroepen op mei 7, 2018, van NCR: https://www.nrc.nl/nieuws/2017/01/17/nepnieuws-wat-valt-eraan-te-doen-6191821-a1541582

Als docenten krijgen we heel wat beroepsproducten van studenten onder ogen. En van sommige producten worden we zo enthousiast, dat we die niet voor onszelf willen houden. Daar moeten meer vakgenoten iets van weten. Vandaar de rubriek Edutopper!  U dit keer aangeboden door docent Ron van den Berg