Smart Words – Negativiteit Mania

In de rubriek Smart Words geeft steeds iemand anders een tip voor een interessant boek. Een boek dat je inspiratie en inzichten geeft, je aan het denken zet. Dit keer docente Agaath Flikweert over een boek dat haar begin dit jaar aangenaam verraste: NegativiteitMania van Rijn Vogelaar. Vooral omdat we daar binnen het onderwijs bést wel wat mee kunnen. 

Opvallend die titel, zeker gezien het feit dat de andere boeken van Rijn Vogelaar – de Superpromotor en de Enthousiasme Triologie – bol staan van het positivisme. Toch is dat volgens Rijn zo gek niet. Elke enthousiasteling kent namelijk ook de kracht van negativiteit. Iemand in je werk of in je projectgroep die als geen ander de sfeer weet te verpesten. Je voelt je energie wegstromen, gaat tegen iedere bijeenkomst opzien en uiteindelijk kan dat hele project je gestolen worden. Kort samengevat: “Negativisme is contraproductief, deprimerend en ongezond.

Vermijden van onvoldoendes
Rijn wil dit tij keren, maar ervaart ook dat dat niet zonder slag of stoot zal gebeuren. Onze samenleving is immers doordrenkt van negativisme: de media brengen voornamelijk slecht nieuws, het onderwijs is gericht op het vermijden van onvoldoendes en ben je eenmaal aan het werk dan krijg je voortdurend te horen wat je niet goed doet. Met alle gevolgen van dien. Opvallend is de toename van burn-outs, depressiviteit en intolerantie. Ontwikkelingen die volgens Rijn worden onderschat en niet in het juiste perspectief worden gezien. Zeker als het over overheidsbeleid gaat. Rijn (2018, p. 122): “Per jaar overlijden vijftig Europeanen door terrorisme en ruim 26.000 door een verkeersongeluk. Deze cijfers verbleken bij het aantal doden door zelfmoord, want in Europa beroven jaarlijks ongeveer 60.000 mensen zich van het leven.”

Burn-out binnen de opleiding
Dat komt binnen. Eens te meer omdat we dit ook binnen het onderwijs herkennen. En nee, dan gaat het niet om de werkdruk van docenten, maar juist om de prestatiestress van studenten. Het leidt tot een toenemende kans op depressiviteit en burn-outs. Het was iets wat ook collega en docent Eline van Hamersveld opviel. Ze onderzocht vorig jaar dit fenomeen binnen onze opleiding. Wat blijkt? Studenten blijken hier hoog op te scoren. Twee op de vijf (onderzochte) studenten binnen onze opleiding vertonen burn-out verschijnselen. Ter vergelijking: “.. bij de werkende, gezonde bevolking is dit 14,6%” (Van Hamersveld, 2017).
Stof tot nadenken dus. Zeker voor de wijze waarop je als opleiding je onderwijs inricht.

De impact van technologie
Natuurlijk, er is meer dan alleen de prestatiedrang die het onderwijs (en de samenleving) parten speelt. Rijn noemt de rol van de technologie. Die heeft het negativiteitsdenken aangewakkerd. Online komt er heel wat negativiteit op ons af en dat kan heel veel impact hebben. Zo doen sommige publieke tribunalen denken aan middeleeuwse taferelen. Voeg daaraan de zogenaamde kortetermijnfixatie toe. We kunnen niet meer zonder onze smartphone, het lijkt een soort van eerste levensbehoefte te worden. We zijn verslaafd aan al die berichten die binnenkomen, maar in de tussentijd leidt het af van werk of school, je persoonlijke relatie en kan het zelfs leiden tot sociale isolatie.

Iedereen een medaille
Nog een andere denkfout. De laatste. We lijden aan zelf- en groepsoverschatting. Het narcisme neemt toe, met name onder jongeren. Ook daarin speelt de technologie een belangrijke rol. Volgens Rijn geven social media ons de mogelijkheid om onszelf centraal te zetten. Hoe meer we dit doen, hoe groter de kans op zelfoverschatting. Overigens werkt die zelfoverschatting ook op groepsniveau. We kiezen er met name voor om berichten van gelijkgestemden te volgen en te liken. We stellen ons eigen informatiemenu samen, waardoor we leven in een informatiebubbel en dat doet ons empathisch vermogen geen goed.

Verbinding
Gelukkig laat Rijn het hier niet bij zitten. Hij ontleent inzichten uit de neurologie en de psychologie om te komen tot een meer ‘constructieve maatschappij’. Inzichten waar we als studenten en docenten iets mee kunnen en daarom is dit boek meer dan de moeite waard. Een revolutie is niet nodig, maar Rijn pleit onder andere wel voor meer begrip: kom uit je bubbel en luister eens goed naar mensen met een ietwat andere mening. Als je hun verhaal kent, dan blijkt vanzelf dat die ander helemaal niet zo anders is dan jezelf. En ja, dan ontstaat verbinding.