In de rubriek Smart Words geeft steeds iemand anders een tip voor een interessant boek, blog, vlog of tv-serie. Omdat ze kunnen inspireren of een belangrijk inzicht kunnen meegeven. Deze keer duikt Eline Hamersveld in de wereld van de cijfers. Omdat die ons af en toe flink op het verkeerde been kunnen zetten. Tijd om te ont-cijferen!
Door Eline van Hamersveld
Een must-read voor elke student! Al heb je niets met cijfers, je hebt toch iets met cijfers…. Dat maakt journalist Sanne Blauw van De Correspondent ons duidelijk in haar boek Het bestverkochte boek ooit (met deze titel). Van de cijfers die je op school haalt, het aantal likes van je laatste post op Facebook, het aantal jaar werken tot je pensioenleeftijd of je netto inkomen – cijfers bepalen hoe je wereld eruitziet. Bigdata-algoritmes schieten als paddenstoelen uit de grond in het bedrijfsleven en bij de overheid. Cijfers zijn steeds meer leidend geworden: tijd om te ont-cijferen, zegt Blauw. Als docent ben ik fan, want het boek laat zien dat cijfers ons sturen maar ons ook kunnen misleiden. Leerzaam en vermakelijk!
Hoe ontstond de cijferwoede?
Sanne Blauw duikt eerst het verleden in. Eind 19eeeuw was Florence Nightingale een van de eersten die grafieken gebruikte om een verandering in gang te zetten. Tijdens de Krimoorlog schreef ze in een 850 pagina’s tellend rapport hoe veel soldaten stierven aan oorzaken die voorkomen hadden kunnen worden: wondinfecties en besmettelijke ziekten. Om haar conclusies duidelijk te maken goot ze haar cijfers in kleurige grafieken die het probleem in één oogopslag duidelijk maakten. Zo overtuigde ze de legertop en de politiek. Uiteindelijk bleken de bestaande ziekenhuizen al snel te groot, want door beter eten en goede sanitaire voorzieningen daalde het aantal zieken sterk! Zie hier: het begin van standaardiseren, verzamelen en analyseren, oftewel ‘meten is weten’.
“Een bekende grap onder statistici: Als Bill Gates in de bus stapt, wordt iedere passagier gemiddeld miljonair.”
Valkuilen
Blauw schetst op een smakelijke manier diverse valkuilen van onderzoek. Hoe werd Baudet plots winnaar van de statenverkiezingen? Waarom werd Trump zo onverwacht president? Vaak trappen onderzoekers die een steekproef nemen in dezelfde valkuilen. Zo ondervragen ze te kleine groepen, sluiten (groepen) mensen uit van het onderzoek, stellen slechte vragen of hebben te veel non-respons. Maar al zijn de vragen neutraal en is de steekproef groot genoeg, er blijft een probleem: niet iedereen wordt bevraagd. Bij een peiling is de kans klein dat de ondervraagde groep er precieshetzelfde uitziet als de gehele bevolking. Er kunnen net wat meer hoger opgeleiden of kerkgangers in de steekproef zitten, of net wat meer mensen die arbeidsongeschikt zijn. Daarom is er altijd een onzekerheidmarge, een bandbreedte die aangeeft hoeveel de steekproef kan afwijken van de werkelijkheid. Hoe groter de steekproef, hoe kleiner de marge.
Ooievaars brengen baby’s
Blauw gaat ook in op een veel gemaakte fout als het gaat om het interpreteren van cijfers. Het door elkaar halen van causaliteit en correlatie. Zo is er een verband tussen ooievaar en baby’s. Maar, spoiler alert, de koters worden niet bezorgd door de vogels. Er is waarschijnlijk een andere factor die invloed heeft: grote huizen trekken grote gezinnen aan en grote huizen hebben grote schoorstenen waar de vogels kunnen nestelen.
Waarom moet ik dit lezen?
In een wereld waarin werkelijk alles gemeten wordt, is het wel fijn om de waarde die aan cijfers wordt toegekend te kunnen relativeren. Want zoals Sanne Blauw zo mooi zegt: dit boek is er om cijfers op hun plek te zetten. Nee, niet bij het vuilnis. Maar waar ze horen: naast woorden.
Reacties
Er zijn nog geen reacties geplaatst.