Blog

Hardop! Vrijheid van meningsuiting

Heb jij weleens nagedacht over de dood, de verschillende religies die er zijn of waarom racisme in de 21e eeuw nog steeds bestaat? Binnen deze rubriek worden er verschillende onderwerpen en thema’s behandeld die ons allemaal bezighouden, maar waar we het niet zo snel over hebben. Als communicatieprofessionals moeten we in verbinding kunnen staan met iedereen en bepaalde boodschappen over kunnen brengen. Door verschillende perspectieven naast elkaar te houden wil ‘Hardop’ taboes doorbreken en een middel zijn om het gesprek te starten.

Door: Lauren Oudshoorn

Onderwijs – zo’n enorm belangrijk onderdeel in ieders ontwikkeling als mens. Misschien wel het belangrijkste. Leraren weten steeds beter welke onderwerpen ze wel en niet kunnen bespreken en ook hoe ze dat het beste kunnen doen. Eén van die onderwerpen is vrijheid van meningsuiting. Vrijheid van meningsuiting en het verbod op discriminatie vormen twee van de belangrijkste artikelen in de Nederlandse grondwet. Maar juist deze twee botsen het hardst met elkaar. Want waar ligt de grens tussen vrijheid van meningsuiting en discriminatie?

Frankrijk heeft soortgelijke artikelen in de grondwet. Op 16 oktober is het vreselijke nieuws naar buiten gekomen van de leraar Samuel Paty (47). Hij was een maatschappij- en geschiedenisleraar die bijna vijf jaar werkte op het Collège du Bois-d’Aulne in Conflans-Sainte-Honorine. Samuel is op gruwelijke wijze onthoofd. Hij was al langer bezorgd over zijn veiligheid. De aanleiding van de moord was een cartoon over de profeet Mohammed, die hij in een les over vrijheid van meningsuiting liet zien. De verdachte is overigens geen leerling van zijn school. De cartoons, ook wel spotprenten genoemd, hebben al eerder gezorgd voor aanslagen, bijvoorbeeld op het kantoor van de krant Charlie Hebdo, wat tot de grote beweging ‘Je Suis Charlie’ heeft geleid. Volgens minister-president Mark Rutte horen spotprenten bij de Nederlandse vrijheid en cultuur, “of je het nou mooi vindt, of niet,” aldus Rutte.

Geen enkele uitspraak, tekening of artikel mag een aanleiding zijn voor moord. Laat staan als een leraar les geeft over belangrijke maatschappelijke dilemma’s. Ieder gezond mens keurt dit af. Maar wat kunnen leraren tegenwoordig nog wel en niet bespreken? Sommige leraren durven niet eens onderwerpen zoals de Holocaust of gelijke rechten aan te halen in de les, onderwerpen die juist zo ontzettend belangrijk zijn voor de Nederlandse cultuur en geschiedenis.

Nadat presentatrice van ‘De Vooravond’ Fidan Ekiz, zich afvroeg “Waar blijft de open, geschokte reactie in Nederland op de onthoofding?” kwam er een overvloed aan artikelen en reacties op gang. Niet alleen in de politiek was het stil geweest, maar ook vanuit onderwijsinstellingen. Leraren bleken onzeker en bang. Op het Emmauscollege in het Rotterdamse Oosterflank werden docenten bedreigd nadat ze aandacht hadden besteed aan de onthoofding van Paty. In het desbetreffende klaslokaal hing al lange tijd een spotprent, maar niet gericht op de profeet Mohammed. Een leraar dook zelfs onder. Ook deze leraar werd bedreigd door mensen die niet eens op die school zitten.

De moslimgemeenschap heeft zich inmiddels ook uitgesproken. Men is het niet eens met de onthoofding en dit wordt ook zeker afgekeurd. Moord hoort niet bij de Islam. Maar de gemeenschap wil wel meer aandacht voor het beledigen van profeet Mohammed. Zo wil Imam Ismail Abou Soumayyah uit Amsterdam dit strafbaar stellen en de petitie hiervoor is inmiddels meer dan 100.000 keer ondertekend. De duizenden handtekeningen laten het sentiment onder moslims zien, zegt imam Soumayyah: “Dat het bespotten van de profeet ons raakt in hart en ziel. Dat je ons echt heel erg kwetst en dat het ons heel erg pijn doet.” Veel experts vergelijken het met de Black Lives Matter-beweging: het is als wit persoon een ver-van-je-bed-show, maar je probeert je wel in te leven.

De petitie is inmiddels in een debat in de Tweede Kamer besproken. De grote meerderheid is tegen de petitie. Alhoewel de politici van DENK de timing net na de onthoofding van Paty ongelukkig vonden, verdedigden zij deze petitie wel. In het debat ging het er emotioneel en furieus aan toe. Van Toorenburg (CDA): “Een leraar die in een klas een cartoon bespreekt, wordt onthoofd en vervolgens wordt er een discussie over godslastering gevoerd. Dit is een nieuw mes in de rug van de leraar.” Sommige politici zoals Gert-Jan Segers van de ChristenUnie maakte van het debat gebruik om over de huidige situatie rondom de leraren te praten: “Dit is het zoveelste debat. Het is frustrerend, maar niets doen is geen optie. Hoe kunnen we leraren beter beschermen?” vroeg hij zich onder andere af.

Ik ga hierover in gesprek met Taco ten Dam en Busra. Taco heeft Nederlands gestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam en is sinds 1975 leraar Nederlands. Hij heeft tot 1990 gewerkt op een atheneum in Utrecht en vanaf 1990 is hij docent Nederlands binnen de opleiding Communicatie aan de Hogeschool Rotterdam. Officieel is hij met pensioen, maar door zijn passie voor lesgeven en Nederlands is hij twee dagen in de week blijven werken. Busra is 25 jaar, zit in het vierde jaar van de opleiding Communicatie, werkt als pedagogisch medewerkster en is moslima.

 

‘De omgeving van het klaslokaal is niet veilig meer’

Vroeger was hij een naar eigen zeggen een strenge leraar, maar naarmate Taco ouder is geworden, kinderen heeft gekregen en de problemen van andere mensen beter is gaan begrijpen, is hij nu een milder persoon. Maar over punten waar hij principieel in is, is hij nooit veranderd én zal hij ook nooit veranderen.

Volgens Ten Dam is er heel veel veranderd op de middelbare school. “Lesgeven op de middelbare school is voor mij lang geleden, maar vanuit mijn omgeving en het nieuws volg ik de ontwikkelingen op de voet. Toen ik docent was, was er meer aanzien en respect, voor je vak als docent. Maar zo’n ontwikkeling zie ik ook terug in de maatschappij. Ook die is enorm veranderd de laatste jaren. Mensen zijn ook over het algemeen veel mondiger geworden en zitten door de komst van social media veel dichter op elkaar.”

Leraren op de middelbare school hebben het volgens Taco op dit gebied overigens een stuk moeilijker dan hogeschoolleraren. “Bijvoorbeeld bij een vak zoals geschiedenis. Dat is een vak van feiten, maar heel veel mensen hebben verschillende meningen over die feiten en dat maakt het weleens lastig voor docenten op middelbare scholen. Dat is veel moeilijker dan ‘onze’ taak op de hogeschool waar we opleiden voor een beroep.”

Social Media
Ten Dam merkt dus veel verandering en dat komt volgens hem door social media. “Het communicatievakgebied staat midden in de samenleving en ik denk dat het belangrijk is dat communicatiemiddelen en de impact hiervan goed onder de aandacht moeten worden gebracht. Vroeger had je natuurlijk hele traditionele communicatiemiddelen om mee te communiceren, maar sociale media hebben het communiceren ingewikkeld gemaakt. Op social media gebeurt van alles en de invloed die bepaalde groeperingen daar hebben of proberen te krijgen, is groot.”

Hij noemt de Amerikaanse presidentsverkiezingen als voorbeeld. “Hoe sociale media daar een rol in spelen is niet normaal meer. We moeten eraan wennen hoe we daarmee omgaan. Dat is de grootste verandering in mijn hele carrière; dat social media zo bepalend zijn voor de meningsvorming binnen de hele samenleving.” Taco ziet daarin ook een belangrijke rol voor onze opleiding weggelegd: “Ik vind dat een school die Smart Connectors in opleiding heeft daar zeker aandacht aan moet besteden, maar op een objectieve manier. Hoe worden social media gebruikt? Maar vooral hoe worden ze misbruikt? Ook al zijn ze in eerste instantie ontstaan om de mensheid vooruit te helpen, ze kunnen de samenleving ook kapot maken.”

Lesstof
“Vrijheid van meningsuiting vind ik enorm belangrijk. Je kan er niet vroeg genoeg mee beginnen om jonge mensen vanaf de basisschool duidelijk te maken in wat voor land we leven. Dat we in een land leven met bepaalde afspraken, bepaalde regels en dat we een grondwet hebben die geldt voor iedereen. Als je je bijvoorbeeld beledigd voelt of als je het ergens niet mee eens bent dan kan je dat altijd aanvechten bij de rechter. Onze vrijheid is bevochten. Daar hebben heel veel mensen in het verleden hun leven voor gelaten of voor moeten inleveren. Mijn oom Pam is in de oorlog doodgeschoten en in zijn afscheidsbrief liet hij weten dat hij het waard vond om voor de vrijheid te strijden. Mijn ouders zetten hun leven op het spel voor de vrijheid, zoals zoveel moedige mensen in die tijd. Die mensen mag je nooit in de steek laten. Mede door hen kunnen we ons in Nederland vrij voelen om te zeggen wat we denken. Ik vind dat dat heel goed onder de aandacht gebracht moet worden.”

Maar dan de vervolgvraag. Hoe dan? Hoe zou je die kinderen moeten onderwijzen over zulke onderwerpen? Taco: “Als je in staat bent om met kinderboeken de Tweede Wereldoorlog uit te leggen, dan moet je ook in staat zijn om op een taalniveau van 10 tot 12-jarigen uit te leggen hoe onze samenleving in elkaar zit. Wat vrijheid van meningsuiting inhoudt. Soms denk ik dat andere thema’s belangrijker worden gevonden. Als je wegduikt en bang bent hierover te vertellen, dan is dat niet zo respectvol voor degenen die gevochten hebben voor deze vrijheid. Dan kan je je wel afvragen ‘ben je de vrijheid wel waard als je niet in staat bent om die vrijheid te verdedigen’. Het is moeilijk, maar ook dát moet je blijven bespreken. Daarom bezoek ik ook basisscholen met mijn verhaal. En dan ervaar ik dat kinderen heel open en geïnteresseerd zijn. Dat ze er écht door geraakt kunnen worden.”

Ten Dam ziet liever niet dat docenten zomaar hun mening uiten over bepaalde onderwerpen: “Als een docent iets vertelt, wordt dat al snel gezien of uitgelegd als lesstof. Zelf geef ik als docent Communicatie geen les over deze onderwerpen, maar áls er iets aan de orde is in mijn les, benadruk ik wel dat het mijn persoonlijke mening is. Maar ook als ik bijvoorbeeld met leerlingen buiten de les om praat, zal ik zelf nooit over politiek beginnen. Dan moet ik ook eerlijk zeggen dat dat vrijwel nooit als gespreksonderwerp naar voren komt, meestal praat ik na de les alleen over voetbal, haha.”

Ook al is hij leraar Nederlands en taalliefhebber, beeld vindt hij even belangrijk. Volgens Taco horen ook spotprenten hierbij. “Communiceren doe je met taal en beeld. Dus een spotprent hoort daarbij. Een spotprent is de kracht van het beeld en wordt net zo snel begrepen in Appingedam, als in Istanbul, als in het Midden-Oosten, want een tekening is een tekening. Dat media gebruik maken van spotprenten, is net zo oud als de weg naar Rome. Spotprenten zijn een onderdeel van onze traditie. Dat kan je vervelend vinden maar zo is het wel. Om het weg te duwen, heeft geen zin, want het is er gewoon. Maar nogmaals, maak het wel bespreekbaar.“

Volgens Ten Dam zijn spotprenten niet de waarheid en doet de mening van de docent er niet toe. Je praat erover, daar gaat het om. “Neem de prent waar leraren in Rotterdam om zijn bedreigd. Die ging niet over de profeet Mohammed. Dat was een tekening uit de Volkskrant die, heel onsmakelijk, een onthoofd hoofd een tong liet uitsteken naar degene die de onthoofding had verricht. De betrokken leerling had de spotprent verkeerd opgevat en dacht dat de prent over de profeet ging. Diegene heeft dat gedeeld op internet en dan zie je hoe razendsnel dat zich verspreidt. Anderen reageren vervolgens door te gaan dreigen. Die reageren op iets wat dus niet waar is. Het wordt allemaal verergerd door sociale media. Vroeger besprak je zoiets met je klasgenoten of met je ouders en daar bleef het bij. Het is een hele andere manier van communiceren geworden en de meeste mensen zijn nog lang niet klaar om dit op een respectvolle manier te doen.”

Ten Dam: “Ik weet niet of de leerling die de spotprent heeft verspreid alleen maar boos was of daar kwade bedoelingen mee had, maar als je een beetje het nieuws volgt en weet wat er in Frankrijk is gebeurd naar aanleiding van een foto op het internet, dan moet je wijzer zijn. Dan vraag ik me af: wat is je bedoeling? Ik vind het een persoonlijke afrekening met de leraar. Als je een klein beetje respect hebt voor een leraar, dan doe je dat niet. Als je mensen kent, dan zet je ze niet openbaar op het schavot met een hele zware verdachtmaking die niet eens waar is. En misschien haalde de leerling ook twee dingen door elkaar, de persoonlijke mening van de leraar en iets wat hij uit de samenleving heeft gehaald om het bespreekbaar te maken.”

Gevoeligheid
Ten Dam snapt goed dat het voor moslims heel pijnlijk kan zijn, maar hij zou dan wel adviseren om met de leraar in gesprek te gaan. Hij vindt het erg dat de moslimgemeenschap in een slecht daglicht komt te staan door een hele kleine groep extremisten. “De islam is een vredelievende godsdienst, 99% van de gelovigen heeft geen kwade bedoelingen. Ik zie niks anders dan hele lieve, aardige mensen die juist heel betrokken zijn bij anderen. Maar godsdiensten kunnen gekaapt worden door een heel klein groepje die daar extreem mee aan de haal gaat. Dan kan ik me ook voorstellen dat je als gelovige moslim daar weleens ziek van wordt en dat je het er moeilijk mee hebt als je steeds wordt geassocieerd met extremisme.” Taco vindt het van belang om zich in zo’n situatie in te leven: “Ik ben een witte man en als er ergens een bank overvallen wordt door een andere witte man, dan wil ik er ook niet op aangesproken worden. Iedereen is verschillend.”

Onthoofding
Samuel Paty was een leraar. Je zou verwachten dat zulk nieuws in de lerarenkamer veel besproken wordt, maar volgens Taco is dit niet het geval. “Dat komt natuurlijk ook een beetje door de situatie waarin we nu zitten, dat er heel veel online gebeurt. Zelf geef ik alleen maar online les en heb ik alleen contact met mijn collega’s via Teams of in een WhatsAppgroep. Maar inderdaad, er werd weinig over gesproken, terwijl deze man wel hetzelfde beroep had als wij. Weliswaar in Frankrijk, maar hij zei iets over de samenleving en werd daarvoor afgeslacht. Ik vind dat wel heel indrukwekkend.”

Angst van leraren
Dat het niet of nauwelijks besproken is in Nederland, kan ook te maken hebben met de angst bij leraren. “Het zou normaal moeten zijn om je veilig te voelen in het klaslokaal. Maar blijkbaar is dat niet meer zo. Met de kennis dat je door een foto op het internet bedreigd kan worden – zelfs door mensen uit andere landen – of als je weet dat iemand van buitenaf op het schoolplein aan een leerling vraagt om jou aan te wijzen, dan kan je moeilijk volhouden dat je je in zulke omstandigheden veilig kan voelen.”

Maar je door angst laten leiden? “Nee,” stelt Ten Dam. Ten Dam. ”Angst is een slechte raadgever. Ik ben eerlijk als ik zeg dat ik nog nooit bang ben geweest in de klas en dat ben ik ook zeker niet van plan om te worden. Angst hoort niet in een klaslokaal.”

Toch zijn we in een situatie beland waarin docenten niet alles meer durven te bespreken. Ten Dam: “Het is gewoon ontzettend triest als er bepaalde onderwerpen niet besproken kunnen worden. Te veel lesstof wordt tegenwoordig aan de keuze van de leraar overgelaten. Als bepaalde lesstof verplicht voorgeschreven wordt, kan dat helpen bij het naar voren brengen van controversiële onderwerpen.“

Advies voor docenten
Door zijn jarenlange ervaring van Ten Dam en zijn zelfverzekerdheid kan hij goed advies geven aan zijn interne- en externe collega’s over deze angst: “Bespreek altijd alles met je collega’s en doe nooit dingen op eigen houtje. Bespreek altijd met elkaar wat verstandig is waar les over te geven en hoe je dat aanpakt. Maar wijken uit angst is nooit goed.”

Wat hij de samenleving zou willen meegeven? “Vrijheid van meningsuiting is een grondrecht, dat moeten we respecteren. Sociale media zijn beïnvloedingsinstrumenten die je heel serieus moet nemen. Je moet als individu weten dat mensen je daarmee op het verkeerde been willen en kunnen zetten. Maar wat we vooral niet uit het oog moeten verliezen is dat er aan sociale media ook verschrikkelijk veel leuke kanten zitten. Ik ben blij dat ze er zijn, maar ze leren gebruiken is belangrijk voor iedereen.”

 

‘Beledigende spotprenten zouden verboden moeten worden’

Na het gesprek met Taco ontmoet ik Busra. Hoe denkt zij over vrijheid van meningsuiting? Busra vindt dat er in de klas alles besproken moet kunnen worden, “Zo lang er respect is tussen beide partijen, je er niemand mee beledigt en iedereen zijn mening mag en kan uiten, kan een gesprek over ieder onderwerp gaan. Het gaat er voor mij meer om op welke manier een leraar iets overbrengt en wat zijn intentie is. In een land als Nederland met een multiculturele samenleving is het heel erg belangrijk dat je rekening met elkaar houdt, met elkaars gevoelens, overtuigingen, afkomst, cultuur, geloof, noem maar op. Dat respect vind ik echt heel erg belangrijk.”

Uit eigen ervaring had ik, Lauren, graag meer geleerd over bepaalde thema’s. Busra is het hiermee eens: “Ik zou graag meer over diversiteit hebben geleerd. Ik kan me herinneren dat we het over de Tweede Wereldoorlog hebben gehad, meer niet. Het is een hartstikke belangrijk onderwerp, maar ik had ook graag meer over bijvoorbeeld de slavernij en de Eerste Wereldoorlog geleerd. Er is zoveel meer waar we het op school over zouden kunnen hebben. Maar veel is helaas toch onbesproken gebleven.”

Spotprenten
Busra vindt spotprenten respectloos. “Spotprenten zouden moeten kunnen tot een bepaalde grens, maar als een spotprent iemand beledigt en voor onrust en conflicten zorgt, dan vind ik dat niet kunnen.”

Volgens Busra wordt er bij vrijheid van meningsuiting in Nederland vaak met twee maten gemeten. “Als iemand bijvoorbeeld vanwege zijn afkomst niet meedoet aan de 1 minuut stilte op de herdenkingsdag, is dat ook vrijheid. Maar dat wordt niet snel goedgekeurd. Je moet iemand, ondanks die vrijheid, wel gewoon in zijn of haar waarde laten. Maar sommige dingen kun je echt niet zeggen onder het mom van vrijheid van meningsuiting en dat geldt ook voor bepaalde spotprenten, vind ik. Natuurlijk hoef je het niet overal mee eens te zijn en ik snap ook de mensen die spotprenten wel oké vinden, of ik probeer ze te snappen, maar de profeet Mohammed is nu eenmaal gewoon heel belangrijk voor ons moslims.”

Ook al vindt Busra de spotprenten beledigend en pijnlijk, in het onderwijs zouden ze wel als lesstof gebruikt kunnen worden. “Spotprenten in het onderwijs moeten kunnen maar dan moeten ze wel op een educatieve manier worden getoond. Als een leraar een spotprent zou laten zien en zegt dat hij of zij het ermee eens is, dan vind ik dat niet kunnen. Dat is beledigend. Maar als een leraar daarmee een discussie wil aanwakkeren in de klas, dan ligt dat wel wat anders. Dat is juist goed, denk ik dan. Dan kom je bijvoorbeeld ook achter die gevoelens van de islamitische student. Wat het met hem of haar doet, als zoiets getoond wordt. Het is juist goed om daarover te kunnen praten.”

De onthoofding van Paty? Busra heeft er geen goed woord voor over; “Niks, maar dan ook niks kan het goedkeuren dat iemand wordt onthoofd omdat diegene een spotprent laat zien. Dat keurt niemand goed, dat kan gewoon echt niet. Je kan spotprenten natuurlijk heel erg vinden – ik vind het zelf ook heel erg – maar het mag niet de aanleiding zijn om iemand te vermoorden.”

Spotprenten verboden
Busra is het met de petitie van de imam Abou Soumayyah eens dat spotprenten verboden zouden moeten worden; “Niet alleen spotprenten over de profeet Mohammed, maar ook over Jezus, joden, geaardheden. Eigenlijk alle situaties waarin mensen belachelijk worden gemaakt.”

Ze snapt dat het voor mensen zonder islamitische of gelovige achtergrond moeilijk te begrijpen is. Maar ze wil haar standpunt graag uitleggen: “De profeet is iemand die wij als voorbeeld hebben en zien. Het was altijd een persoon die zo goedaardig en zachtaardig was, die altijd mensen probeerde te verbinden in plaats van verdeeldheid te zaaien. Het is een enorm belangrijk persoon voor ons moslims. Als je daar dan mee spot, doet dat pijn. Als er bijvoorbeeld een spotprent over mijn vader of moeder wordt gemaakt waarin ze belachelijk worden gemaakt, zou ik dat ook niet accepteren, want dat zijn belangrijke personen voor mij. Voor sommige mensen is het een klein ding. Maar er zijn veel kleine dingen en al die kleine dingen bij elkaar, zorgen voor zoveel haat en tegenstellingen. Dat is jammer. Iedereen roept wel ‘vrijheid van meningsuiting’, maar bij iedereen heeft dat grenzen. Daarnaast vind ik dat zulke spotprenten voor verdeeldheid zorgen, er moet juist iets gedaan worden om mensen dichterbij elkaar te brengen. Er is al zoveel ellende in de wereld en dan wordt er nog weer een schepje bovenop gedaan. Hoe mooi zou het zijn als we allemaal respect voor elkaar zouden hebben, respect voor ieders mening, zodat we allemaal met elkaar over alles op een normale manier zouden kunnen praten.”

Busra begrijpt het ook als mensen de petitie niet tekenen. “Tuurlijk begrijp ik mensen die spotprenten normaal vinden, dat moet ook kunnen. Voor mij persoonlijk ligt dat wel anders. Ik probeer empathie voor de ander te hebben, medeleven te tonen. Daarom ben ik erop tegen. Want het verbod hoeft niet alleen over de profeet te gaan. Ook als het gaat over gehandicapten, iemand met een bepaalde geaardheid of van een ander geloof, ik vind dat ook niet kunnen. Je moet iedereen in zijn of haar waarde laten. Het is echt niet zo dat we zeggen ‘het mag alleen bij ons niet en bij de rest wel’.”

Angst van leraren
Busra vindt de angst van leraren rondom bepaalde onderwerpen dubbel. “Tot nu toe hebben ze het overal over kunnen hebben, dus ik snap die angst niet. Tuurlijk, als een leraar onthoofd wordt, dan snap ik wel dat ze niet één keer maar tien keer nadenken voordat ze een delicaat onderwerp in de les aan de orde stellen. Maar zolang jij op een professionele manier als docent daarover kan praten, vind ik niet dat je daar bang voor hoeft te zijn.”

Ook Busra spreekt over sociale media: “Bij het nieuws van bijvoorbeeld de docent(en) in Rotterdam, speelden social media een enorm grote rol. Als de pubers in je klas iets lezen op social media, dan denken ze daar niet echt bij na. Die weten überhaupt niet eens waar ze het over hebben, die willen alleen maar stoer doen. Dat is gevaarlijk en daar moet ook iets aan gedaan worden. Communicatie is gewoon ‘de key’. Het is niet oké dat docenten onder moeten duiken.“

Advies
Vanuit het oogpunt van een leerling met een islamitische achtergrond kan Busra goed advies geven aan leraren: “Het is als docent vooral heel belangrijk om te weten wat bepaalde onderwerpen met zijn of haar leerlingen doen. Of dat nu een islamitische leerling of een Nederlandse leerling is. De gevoelens van elke leerling tellen. Als je die gevoelens kent, weet je ook hoe je de onderwerpen in de klas moet bespreken.”

De beste tip van Busra? “Probeer je in te leven in een ander. Behandel iedereen met respect, zorg voor verbinding in plaats van verdeeldheid, geef een mooie draai of wending aan het verhaal dat je wil vertellen als docent. Geef duidelijk aan dat een onderwerp lesstof is en niet je mening, vraag aan iedereen waarom iets wel of niet zou kunnen of mogen en probeer alles op een positieve manier over te brengen.“

Wat Busra graag aan iedereen wil meegeven is de grens tussen vrijheid van meningsuiting en belediging: “Niet roepen dat iets vrijheid van meningsuiting is, terwijl je anderen ermee beledigt, want zo zorg je alleen maar voor meer haat en meer verdeeldheid in de maatschappij. Heb respect voor elkaar en luister naar elkaar waar je ook vandaan komt en wie je ook bent. Zolang de ander ook respect voor jou heeft natuurlijk. Het keywoord is en blijft empathie. Leef en laat leven. Het kan zijn dat je het ergens niet mee eens bent, maar je gaat daarom niet iemand uitschelden of beledigen. Dat kan je op een normale manier zeggen.”

Taco en Busra, twee personen van verschillende komaf, uit een verschillende cultuur en met een andere mening. Maar ze zijn het over de belangrijkste aspecten wel eens: heb respect voor elkaar, respecteer elkaars mening, blijf met elkaar in gesprek en leer kinderen/jongeren over social media. Communicatie, verbinding en respect, daar draait het om. Dat is key voor de hele samenleving maar ook heel belangrijk om als Smart Connector in je achterhoofd te houden.

Mijn allereerste artikel voor Smartconnecting en Hardop! En wat voor een! Toen ik aan dit artikel begon, had ik niet verwacht dat ik met deze twee bijzondere en mooie personen in gesprek mocht gaan. Van beide partijen heb ik veel geleerd. Waar ik altijd voor zal blijven vechten en staan, is de vrijheid en democratie in Nederland. Voor mij zou een verbod op godslastering betekenen dat er een gedeelte van de vrijheid weggenomen zou worden. De vrijheid om zelf je eigen mening over religies te hebben en de vrijheid van het geloven zelf. Hier hebben mensen namelijk voor gevochten en zijn mensen hun leven voor kwijtgeraakt, niet eens zo lang geleden. Maar ik heb ook geleerd dat als je niks aardigs te zeggen hebt, je dat ook voor je kan houden. Ook al mag het van de wet, waarom zou je mensen wíllen beledigen? Hier is het natuurlijk ook de vraag, wanneer is iets een mening en wanneer is iets belediging? Maar zodra je iemand kwetst op basis van een kenmerk waar diegene niks aan kan doen, houd dan liever je mening voor je. En als je met elkaar in gesprek blijft en iedereen de mening van de ander respecteert, dan weet je ook wat wel en geen belediging is en zal zijn. Wel blijft het voor mij gewoon heel belangrijk om het recht op vrijheid van meningsuiting actief te blijven gebruiken. Zo blijf je met mensen in gesprek, kom je uit je eigen (filter)bubbel, blijf je altijd bijleren en verbinden. En oh ja, het is ook oké om het niet allemaal met elkaar eens te zijn. Meer dan oké trouwens, anders wordt de wereld ook zo saai.

 

Reacties

wauw, wat een artikel!

4 jaar geleden geplaatst

Zo’n o onderwerp raakt toch iedereen. Mooi samengebracht en hoed geschreven.

4 jaar geleden geplaatst

Supertof verhaal. Heel mooi hoe je de belevenis van een docent en van een student naast elkaar plaats. Vooral bij een thema dat zoveel emoties en helaas, tegenstellingen oproept. De taak van een journalist is om met respect van allen de smalle streep van tegenstellingen en van overeenkomsten te duiden. En dat heb je met dit artikel werkelijk heel goed gedaan. Ik heb het al tegen je gezegd; ga daarmee door.

4 jaar geleden geplaatst

Mooi artikel Lauren! Daar mag je echt trots op zijn. Ik doe het je niet na. Ik wacht al op je volgende bijdrage.

4 jaar geleden geplaatst

Top gedaan. Van v verschillende kanten belicht. In gesprek gaan we en blijven is zo essentieel. Mijn motto op mn werk als pm-er in de kinderopvang ....leef je eens in de ander..

4 jaar geleden geplaatst

Knap geschreven hoor Lauren!

4 jaar geleden geplaatst

En daar sluit ik me helemaal bij aan Femme! Hier is lef voor nodig!

4 jaar geleden geplaatst

Groot compliment voor dit artikel Lauren. Ik heb het je al gezegd, maar mooi hoe je met twee mensen het gesprek aan bent gegaan over zo'n groot onderwerp en aan het einde ook die twee meningen samen weet te brengen.

4 jaar geleden geplaatst

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.