Draai(t) om je oren #5

In een serie van 5 artikelen licht docente Ank Jansen het belang van dialoog en luisteren toe. In het eerste artikel gaf zij haar eigen visie. Voor de volgende artikelen interviewt zij vier personen over het belang van dialoog en luisteren in organisaties, op school, in het vakgebied en in de samenleving. Ank schrijft deze serie artikelen in het kader van de Dag van de Dialoog bij CMI, die op woensdagavond 9 november plaatsvindt.

“We zijn niet zo goed in het voeren van gesprekken, omdat mensen vooral de ander willen overtuigen van het eigen gelijk”

“Het dagelijkse gesprek is de motor voor verandering en innovatie.” Dat stelt prof. Noëlle Aarts, die aan Wageningen UR en de Universiteit van Amsterdam de “kunst van de dialoog” onderzoekt. Pas als we in alledaagse gesprekken niet alleen kunnen bonden (verbinding in een groep gelijkgestemden zoeken), maar ook kunnen bridgen (bruggen slaan tussen groepen andersdenkenden), kunnen we echt veranderingen doorvoeren. Helaas heb ik haar niet persoonlijk kunnen spreken, maar ik licht haar visie graag toe aan de hand van verschillende documenten van haar hand.

Bonding is van belang voor mensen om een gevoel van saamhorigheid te ervaren, bridging is van belang om te voorkomen dat verschillende groepen met de rug naar elkaar komen te staan (Aarts, Steuten en van Woerkum, 2015). We kunnen bridging o.a. stimuleren door het erkennen en waarderen van verschillen, het organiseren van ontmoetingen tussen andersdenkenden en van een ‘veilige’ discussieruimte. Dat klinkt als een oproep voor de Dag van de Dialoog!

In haar inaugurele rede zegt Aarts (2015): “We zijn niet zo goed in het voeren van gesprekken, omdat mensen vooral de ander willen overtuigen van het eigen gelijk”. Daarbij noemt ze vijf strategieën die mensen hierbij inzetten, bewust of onbewust:

• Selectieve perceptie: elk mens filtert alleen die informatie uit de omgeving die op de een of andere manier nuttig lijkt op een bepaald moment.
• Zelfreferentialiteit: mensen bekijken de wereld vooral vanuit hun eigen wereldbeeld, dat gebaseerd is op wat zij belangrijk en niet belangrijk vinden.
• Selectief luisteren: waarbij we vooral luisteren ter bevestiging van wat we al weten of wat we denken (‘downloaden’) en te weinig luisteren waarbij een verandering van jezelf nodig is (generatief luisteren).
• Polariserend gedrag: zoals beschuldigingen uiten of overdrijven. Dit kan o.a. door specifieke woorden of beelden te gebruiken die ons wereldbeeld bevestigen (framing).
• Groepsgedrag: we zoeken vooral gelijkgestemden op als we over ingewikkelde en omstreden kwesties praten, waardoor onze mening bevestigd wordt.

Communicatieadviseur Marco Doeser (2016) schrijft ook: “Oplossingen dienen zich sneller aan als mensen durven inzien dat elke strijd om het gelijk zinloos is. Simpelweg omdat ieder – vanuit zijn eigen perspectief – het gelijk aan zijn kant heeft.” Het ‘eigen gelijk’ bestaat dus wel én niet. Noëlle Aarts (2015) verwoordt dit ook goed: “Niet de verschillen tussen mensen, maar juist het idee dat er maar één waarheid zou zijn, leidt tot conflict.”

Mensen moeten dus durven inzien dat er meer dan één waarheid, meer dan het eigen gelijk. Pas dan is er ruimte voor dialoog. De (beperkende) strategieën van Aarts zijn in mijn ogen zo menselijk, dat er wel iets moet gebeuren om die strategieën te doorbreken. Ik heb zelf ervaren dat de Dag van de Dialoog je hierbij kan helpen. Juist omdat je mensen ontmoet die je anders niet zo snel zou ontmoeten en je je oordeel uitstelt. Daarom de slogan bij de Dag van de Dialoog bij CMI: ‘spreken is zilver, vragen is goud’. Vráág wat die ander beweegt, motiveert, emotioneert… dan leer je die andere waarheden kennen.

De Dag van de Dialoog vindt één keer per jaar plaats. Maar eigenlijk zou je elke dag moeten proberen een ander mens beter te begrijpen. Ik vraag me daarom af: hoe kunnen we onszelf en anderen in het dagelijks leven ‘verleiden’ tot bridging?

Verder lezen: 

Aarts, N. (2015). The art of dialogue. Inaugurele rede, Wageningen UR. Gedownload op 7 november van https://www.researchgate.net/publication/286933161_The_Art_of_Dialogue.

Aarts, N., Steuten, C. en Woerkum, C. van. (2015). Strategische communicatie. Principes en toepassingen. Assen, Koninklijke Van Gorcum. 4^e druk.

Doeser, M. (2016). Hoe wordt een discussie een échte dialoog? Gedownload op 7 november van http://www.hrzone.nl/organiseren/organiseren-opinie/entry/hoe-wordt-een-discussie-een-echte-dialoog