De dag van het bombardement

Zo’n beetje elke dag heeft tegenwoordig een eigen thema. Geclaimd door een merk, branche, familielid of koning. Neem de Dag van de bouw, de Fiets-naar-je-werkdag, Record Store Day, vaderdag en Koningsdag. In deze rubriek nemen we deze dagen onder de loep. Vandaag zoomt Ron van den Berg in op 14 mei: de dag waarop Rotterdam het bombardement – morgen 76 jaar geleden – herdenkt.

Papier
Het was het papier dat overal lag. Half verbrande rekeningen, rapporten, kasboeken, briefpapier. Die witte vlakken, velletjes, waren overal, vertelde hij. Ze waaiden door de straat, door de weilanden. Ja, dat was het. Als hij dacht aan 14 mei 1940 dan zag hij dat voor zich. De hitte van de brandende stad had het papier de lucht in geblazen. Een paar kilometer noord van Rotterdam was het neergekomen.

Niet het vallen van de bommen, niet de vliegtuigen, niet de rook. De blijvende herinnering aan het bombardement was voor mijn opa het stille papier. Staand bij zijn boerderij in de Oude Leede, vlak boven waar later vliegveld Zestienhoven zou komen, moet het een bizar gezicht zijn geweest. Door zijn verhaal, door zijn ogen, zie ik het 76 jaar later, bijna voor me.

Heinkel
De ooggetuigen van de oorlog hebben niet het eeuwige leven. Hun verhalen uit de eerste hand, worden langzaam verhalen uit de tweede en derde hand. Zij herinnerden zich, wij herdenken. En dat is soms knap lastig. Want wat kunnen wij nu voelen bij wat zij toen hebben meegemaakt? In hun angst, hun ervaring kunnen wij ons niet zomaar inleven. Gelukkig maar, trouwens.

Vorig jaar mei bezocht ik met mijn vader op Heijplaat de tentoonstelling ‘De Aanval’. Tussen meters hoge wanden met projecties van origineel filmbeeld nam Museum Rotterdam bezoekers mee terug naar die duistere meidag in 1940. De tentoonstelling schuwde de controverse niet. Prominent in de hal, vlak boven de hoofden van het publiek, stond een Heinkel He 111 opgesteld. Je raadt het al: exact het type bommenwerper dat in ’40 het leed veroorzaakte. De schemer in de hal, de uitlichting van onderaf, de enorme propellers op centimeters van ons hoofd, de geur van olie en de blik door het glas op de stoelen van piloot en schutters: enorm indrukwekkend. We waren een ervaring rijker. Eén die recht deed aan toen én één waar we nu iets mee konden.

Oude Leede
De herinnering levend houden, of haalbaarder, de herdenking levend houden: hoe doen we dat? Een interessant vraagstuk, ook voor ons als communicatiemensen. Herbeleven, dat kan niet, hopen we nooit te kunnen. Maar vooral nieuwe, eigen, ervaringen koppelen aan wat ooit was, dat werkt wel voor mij. Rotterdamviertdestad.nl en Museum Rotterdam doen dat, bekijk hun agenda eens. Zeker dit weekend.

Ik ga er morgen ook op uit. Het wordt koud, maar ik pak mijn fiets, voer ‘Oude Leede’ in op m’n routeplanner en rijdt achter Rotterdam Airport de weilanden in. Het uitzicht op de stad is daar onovertroffen. Ik ga morgen genieten van de mooiste skyline van Nederland. Zonder rook, zonder papier.